Modelowanie uważności u dzieci

Modelowanie uważności u dzieci to względnie nowe zjawisko. Pojęcie uważności funkcjonuje już w świadomości społecznej, ale na razie głównie jako praktyka samorozwoju osoby dorosłej. Okazuje się, że jest to bardzo przydatna postawa także dla naszych dzieci. Więcej na temat tego, czym jest i jak modelować uważność u dzieci dowiesz się z poniższego artykułu.

Uważność to prosta technika, która w ostatnich dziesięcioleciach coraz bardziej zyskuje na popularności. Nie bez powodu, ponieważ okazuje się, że bycie uważnym może przynieść imponujące korzyści dla naszego zdrowia. Nauka bycia mindful od najmłodszych lat skutkuje dobrym zdrowiem psychicznym w dorosłości! Jak uczyć dzieci uważności i jak wykorzystać uważność w pracy z dzieckiem zarówno w domu, jak i w szkole?

Czym jest uważność

Uważność, inaczej mindfulness, to postrzeganie rzeczywistości jako taką, która nie osądza, nie analizuje, nie rozpamiętuje. To skupianie się na uważnym byciu w chwili obecnej. Dużo mówi się o byciu mindful w życiu osobistym, w pracy, w związku, jednak większość publikowanych materiałów jest skierowanych do osoby dorosłej. Czy istnieje coś takiego jak mindfulness dla dzieci i czy jest sens uczyć małego człowieka bycia uważnym od najmłodszych lat? Oczywiście!

Mindfulness dla dzieci to coś więcej niż kolejna strategia wychowawcza, forma dyscypliny czy szybkiego rozwiązywania problemów. To sposób na bycie z dziećmi i pomaganie im w byciu sobą i ze sobą. Uczenie się jej w młodym wieku pozwala dzieciom zbudować solidne podstawy zdrowia psychicznego na całe życie. Dzieje się to poprzez wytworzenie nawyków i opanowanie umiejętności bycia tu i teraz. Dzieci z natury są otwarte i ciekawe świata, ale tak samo jak dorośli są podatne na stres. Zatem są równie podatne na problemy ze zdrowiem psychicznym jak dorośli. Wspólna praktyka mindfulness rodziców i dzieci daje możliwość rozwinięcia uważnego podejścia do życia. A korzyści z tego mogą czerpać zarówno dzieci jak i dorośli.

Korzyści dla zdrowia

Badania naukowe pokazują, że praktyka uważności wpływa na prawie każdy aspekt naszego zdrowia zarówno fizycznego jak i psychicznego. Od dawna wiemy o tym, że w zdrowym ciele zdrowy duch. Jednak dopiero od niedawna dowiadujemy się, że zdrowy duch zwrotnie wpływa na zdrowe ciało. Uważne życie pozwala nam krok po kroku poznawać siebie i żyć w zgodzie z potrzebami naszego ciała i umysłu. Tego też chcemy uczyć nasze dzieci.

W licznych badaniach wykazano, że bycie mindful wpływa na nasz mózg, a zwłaszcza trzy jego obszary:

1. Ciało migdałowate – jest to obszar aktywowany podczas wykrywania i reagowania na emocje, zwłaszcza te trudne i nieprzyjemne. Po regularnych sesjach uważności ta część mózgu była mniej aktywna, co skutkowało lepszym i bardziej efektywnym zarządzaniem emocjami.
2. Hipokamp – obszar kluczowy podczas uczenia się i zapamiętywania, pomaga w regulacji ciała migdałowatego. Po okresie regularnej praktyki midfulness, hipokamp był bardziej aktywny i wytwarzał większą ilość istoty szarej w mózgu, czyli, potocznie mówiąc, naszych „szarych komórek”. Ponadto, zwiększenie aktywności hipokampa zmniejsza ryzyko zachorowania na depresje oraz łagodzi objawy już rozwiniętej choroby.
3. Kora przedczołowa – to najmłodsza z części naszego mózgu, jest najwyższym osiągnięciem ewolucyjnym. Jest najbardziej kojarzona z dojrzałością, w tym z regulowaniem emocji i zachowań oraz podejmowaniem mądrych i przemyślanych decyzji.

Dla większości dzieci i dorosłych uważność wymaga praktyki, zanim stanie się naturalna i intuicyjna. Najważniejsze jest jednak to, że nie ma skomplikowanych kroków, praktyk czy procedur, które musimy podjąć aby żyć świadomie. Uważność to po prostu szczere i uprzejme spojrzenie na to, czego doświadczamy w tej właśnie chwili.

Więcej o benefitach dla zdrowia znajdziesz tutaj.

A jeśli chcesz sprawić wyjątkowy prezent swojemu dziecku lub innej bliskiej Ci osobie, zapraszam Cię do skorzystania z oferty medytacja jako prezent.

Modelowanie uważności u dzieci

Ponieważ nie ma potrzeby wprowadzania sztywnych zasad i procedur, dzieci uczą się uważności w sposób naturalny. Wszystkie ćwiczenia mindfulness również są w pełni naturalne i intuicyjne. Dlatego też najlepiej wprowadzać uważność do życia dziecka właśnie poprzez technikę modelowania. Termin ten wprowadził do psychologii Albert Bandura, który wskazał, iż dzieci uczą się pewnych rzeczy poprzez obserwację innych ludzi. Dzieje się to albo bezpośrednio, obserwując opiekuna, albo pośrednio, oglądając na przykład program w telewizji. Samodzielne ćwiczenie uważności i modelowanie otwartej, uważnej postawy to najlepszy sposób, by nauczyć dzieci takiego sposobu funkcjonowania.

Obserwacja rodziców

Jak wspomniałam wyżej, dzieci uczą się, obserwując rodziców, a badania pokazują, że niespokojni rodzice zwykle mają dzieci podatne na lęk. Kiedy rodzice są w pełni obecni ze swoimi dziećmi, dzieci uczą się zwracać pełną uwagę na to co robią. Rodzice, którzy podchodzą do problemów raczej spokojnie niż emocjonalnie, unikają ostrej samokrytyki i obwiniania innych oraz praktykują wybaczanie i wdzięczność, praktykują właśnie modelowanie uważności u swoich dzieci. Należy jednak podkreślić, iż uważność nie jest magiczną różdżką, która usuwa problemy i wyzwania. Nie tłumi też emocji, ani nie kontroluje zachowań. Dzięki pełnej uważności dzieci potrafią się uspokoić i skoncentrować, a także uczą się, aby otwarcie i spokojnie podchodzić do swoich nieuniknionych problemów i wyzwań.

Modelowanie uważności u dziecka – jak do tego podejść?

Dobra wiadomość dotycząca nauczania i uczenia się uważności jest taka, że nie istnieją ustalone zasady i procedury. Uważność jest zarówno postawą jak i umiejętnością, którą dzieci nabywają wraz z obserwacją i poznawaniem otaczającej rzeczywistości. Nauczanie uważności działa najlepiej, gdy jesteś ze swoimi dziećmi tam, gdzie się rozwijają. Poniższe wskazówki pomogą Ci dostosować podejście do wieku Twoich dzieci.

Małe dzieci

Uważność dla małych dzieci będzie polegała przede wszystkim na spędzaniu z nimi dobrego jakościowo czasu. Poćwiczcie rozpoznawanie smaków, zapachów. Pobawcie się w opisywanie tekstury przedmiotów, które dotykacie. Zachęcajcie je do patrzenia i słuchania otaczającego Was świata. Ucz swoje dziecko rozpoznawania swoich emocji od najmłodszych lat. Pomóż mu nazywać i opisywać to, co się z nim dzieje, gdy jest zdenerwowany lub smutny. Opisuj i nazywaj także swoje emocje i ich przyczyny.

Dzieci w wieku szkolnym

Im dłużej dzieci uczęszczają do szkoły podstawowej, stają się coraz bardziej zdolne do samoświadomości i dostrajania się do swoich emocji. Co więcej, mogą nauczyć się je nazywać i na tej podstawie podejmować świadome decyzje. Dzieci w wieku 7-12 lat nadal bardzo żyją w chwili obecnej, ale rosnące wymagania i czynniki stresujące zaczynają je ciągnąć w innym kierunku. Pomóż im sobie z tym poradzić, zachęcając do zatrzymania się i wykorzystania zmysłów do przeżywania chwili obecnej. Pomóż im wykorzystać naturalną ciekawość do rozwiązywania problemów. Myśl z nimi na głos, używając zwrotów takich jak „Zastanawiam się…” lub „ Jak by to było… ”, a następnie dając im przestrzeń do samodzielnego rozwiązania problemu.

Nastolatki

Nastolatki z reguły chcą większej ilości informacji niż młodsze dzieci, dlatego możesz wyjaśnić im, czym jest uważność i jakie korzyści płyną z jej praktykowania. Ponadto, nastolatki lubią mieć kontrolę nad swoimi wyborami. Prezentowanie uważności jako narzędzia/opcji, a nie narzucanie im, że powinni jej używać dla własnego dobra, odniesie znacznie lepszy skutek w dotarciu do nich z techniką mindfulness. Dla nastolatków najważniejsze są relacje, więc starajcie się spędzać razem czas wolny od „rozpraszaczy”, wyłączcie telefony, przejdźcie do pokoju bez telewizora. Porozmawiajcie o swoich wzlotach i upadkach, w taki sposób możesz pokazać jak zachowałeś spokój i obecność pomimo wyzwań. Modeluj brak osądzania, akceptację, życzliwość i spokój w kontaktach z nastolatkiem, niech wie, że bycie w pełni obecnym z ludźmi, na których im zależy pogłębia przyjaźnie i romantyczne relacje.

Spędzanie razem wartościowego czasu

Niezależnie od wieku, bardzo istotnym elementem uważnego życia i uważnych relacji z dzieckiem jest spędzanie z nim wartościowego czasu. To w taki sposób dziecko uczy się jak przenieść uważne techniki do swojego codziennego funkcjonowania i na tym właśnie polega modelowanie uważności u dzieci. Ważne przy praktykowaniu mindfulness jest także to, by zachować w niej lekkość i dobre samopoczucie, by nie traktować tego jako przykrego obowiązku, czy męczącej rutyny, która ma przynieść oczekiwane rezultaty. Traktujcie bycie uważnym jako cel sam w sobie oraz dobrą zabawę, a korzyści z takiej postawy przyjdą same w momencie, którego się nie spodziewacie!

Na rynku niewiele jest dostępnych kursów uważności dla dzieci, a szkoda, bo jest to coś, co w czasie pandemii jest dzieciom bardzo potrzebne. Bycie uważnym na swoje potrzeby i odpowiednie ich komunikowanie to zestaw niezbędny do przetrwania nauczania zdalnego zarówno dla rodziców jak i dla dzieci. Na kursie mindfulness dla dzieci, trener Tomek Lipowski w dostosowany do wieku dziecka sposób przedstawia podstawowe techniki bycia uważnym, które zarówno dziecko jak i rodzic może wykorzystywać samodzielnie po zakończeniu kursu. Jednak zanim podejmiesz decyzję warto umówić się na rozmowę telefoniczną i osobiście spytać Tomka jakie ćwiczenia proponuje dla Twojego dziecka.

.

_{Katarzyna Pypno – psycholog, coach, doradca filozoficzny, a oprócz tego muzyk i nauczyciel gry na fortepianie. Od ponad 10 lat pracuje z dziećmi wykorzystując w swojej pracy techniki uważności. Wychodzi z założenia, że każdy moment życia jest odpowiedni, by zacząć być uważnym, w końcu chodzi o to, żeby po prostu BYĆ.}

.

.

.

3. Raes, F., Griffith, J. W., Van der Gucht, K., Williams, J. M. G. (2014). School-based prevention and reduction of depression in adolescents: A cluster-randomized controlled trial of a mindfulness group program. Mindfulness, 5(5), 477–486.

4. Sanger, K. L., Dorjee, D. (2016). Mindfulness training with adolescents enhances metacognition and the inhibition of irrelevant stimuli: Evidence from event-related brain potentials. Trends in Neuroscience and Education, 5(1), 1–11.

5. Shapiro, S. L., Brown, K. W., Biegel, G. M. (2007). Teaching self-care to caregivers: effects of mindfulness-based stress reduction on the mental health of therapists in training. Training and Education in Professional Psychology, 1(2), 105.